Waarde en schoonheid vinden in dingen die we niet kunnen kopen of meten. Vertragen. Contact. Ruimte. Nabijheid. Spelen. Behalve onze ratio ook ons gevoelsleven een plek geven. Kunstenaar Merlijn Twaalfhoven noemt dit de ‘kunstenaarsmindset’, en die hebben we volgens hem als samenleving hard nodig.

‘We leven in overspannen wereld. Onze samenleving is gehaast. We hebben eindeloos veel mogelijkheden, waardoor we ook veel druk voelen. We willen van alles bereiken: een baan, een huis, spullen. Hierdoor zijn we in een epidemie van burn-out en depressie terechtgekomen. Als kunstenaar kun je te midden van al dat móéten een oase scheppen, rust brengen, ademruimte bieden. Kunst gaat niet over problemen oplossen, eerder over ruimte om je gevoelsleven rondom die problemen te uiten. En het gaat ook om spelen. Dingen doen omdat het in zichzelf leuk of goed is, niet vanwege het resultaat of de impact.’

Veilige afstand
Verbinding is een sleutelwoord, volgens Merlijn. ‘Verbinden is niet: naar de emoties van andere mensen kijken op televisie. Dan blijf je er zelf buiten, op een veilige afstand. Om te verbinden zijn er vormen van fysieke samenkomst nodig, waar je zelf actief aan meedoet. Hier zijn vele vormen voor, zoals een boekenclub of een koor.’ Zelf organiseert Merlijn op verschillende plekken een plekberaad. Hij brengt mensen samen die al op een bepaalde plek zijn. Denk aan een groep bewoners die in dezelfde buurt wonen. ‘Samen gaan we fantaseren: hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze buurt over dertig jaar de mooiste plek is om te wonen? We oefenen met langetermijndenken, met denken in termen van verschillende generaties, want dan gaat het sneller over gedeelde waarden in plaats van onze eigen belangen hier en nu. Eigenlijk blijkt altijd dat de mensen veel waarden delen met elkaar. Iedereen wil een fijne buurt, tolerantie, voorzieningen en groen. Als buurtbewoners dit bij elkaar herkennen is dat een startpunt om hun gezamenlijke stem te laten horen in de gemeenteraad.’

Het mysterieuze
Merlijns doel: de kunstenaar in mensen wakker maken, want ‘er spelen veel complexe vraagstukken in de samenleving. We proberen nu al decennialang problemen en crises op te lossen door te onderzoeken, plannen, reflecteren, managen, controleren. Maar daarbij missen we een wezenlijk onderdeel van wat het betekent om mens te zijn, namelijk het mysterieuze. We hebben alle rituelen en uitingsvormen weggegooid, waardoor we zijn verleerd om te voelen, onszelf te uiten, onszelf te verbinden aan het abstracte: aan identiteit, cultuur, plekken, geschiedenis, seizoenen. De gevolgen hiervan zijn echt heel tragisch. Kijk naar onze relatie met de natuur. We zijn vergeten dat we onderdeel zijn van het geheel, doordat we onszelf overal buiten hebben geplaatst. Na decennia waarin het draaide om feitelijkheden, economische groei en individualisme is het nu tijd om weer ruimte te vinden voor gemeenschappelijkheid en nabijheid. We kunnen weer verbonden raken aan een bepaalde plek, in een bepaalde tijd, met bepaalde mensen. Het is een belangrijke levensbehoefte om ergens bij te horen. Daarom werken demonstraties ook zo bemoedigend voor veel mensen. Dáár merk je dat je samen bent; doe je samen iets tastbaars. Het gevoel dat je niet alleen bent, maar onderdeel van een collectief.’

Schoonheid
Waarom kunst zoveel meerwaarde heeft? ‘Met muziek en spel kun je nieuwe waardering vinden voor de belangrijke dingen in het leven. Niet de regelzaken en het voldoen aan verplichtingen. Daarom ben ik ook betrokken bij Just Enough, een beweging van genoeg. Als we leren zien wat het leven de moeite waard maakt, ontdekken we dat waarde en schoonheid in andere dingen zit dan in spullen en consumptie.

Merlijn startte The Turn Club, een netwerk van creatieve mensen die samen op zoek gaan naar speelruimte binnen maatschappelijke vraagstukken. In zijn wekelijkse nieuwsbrief deelt hij over zijn bijeenkomsten, trainingen, optredens en ervaringen.