Justenough.nl is de Nederlandse tak van Ethical Consumer, een Britse organisatie die in de afgelopen jaren naam heeft gemaakt met productbeoordelingen. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de (verborgen) impact op het leefklimaat, maar ook naar het bedrijfsethos, of in de productieketen sprake is van uitbuiting, etc.

In de komende tijd zal deze site ook voor allerlei product(groep)en dergelijke beoordeling publiceren, gericht op de Nederlandse markt.

Om alvast een indruk te krijgen, hier een soortgelijke beoordeling die Ethical Consumer in oktober 2022 publiceerde. Bij de vertaling zijn die delen/producten weggelaten die vooral betrekking hebben op de Britse markt.

Heb je interesse en expertise om bij dit ontwikkeling van dit onderdeel van Just Enough betrokken te zijn, meld je gerust aan! Heb je geen tijd, maar steun je het initiatief, doneer dan een financiële bijdrage. Alle support is welkom.

Smart phones

De meeste mensen kijken elke vijf minuten op hun telefoon, maar hoe goed kijken we naar de maatschappelijke impact ervan? JASMINE OWENS onderzoekt het.

Van de grondstoffenmijnen tot de directiekamers, werkelijk in de hele productieketen worden rechten van werknemers en vrouwen in de telefoonindustrie met voeten getreden om de winsten op te drijven. De relatie tussen producenten en regeringen is schimmig, want veel telefoonbedrijven rekenen militairen tot hun klantenkring. Ze ontduiken de belastingen. En ze verzamelen enorme hoeveelheden persoonsgegevens. Regeringen zijn traag met regelgeving om dat gedrag aan banden te leggen, mogelijk ook omdat ze zelf baat hebben bij al die data.

Hoe worden conflictmineralen gebruikt in smartphones?

Laten we eens inzoomen op de ‘conflictmineralen’, dat wil zeggen: grondstoffen of mineralen die afkomstig zijn uit gebieden in de wereld waar zich conflicten voordoen die gevolgen hebben voor de ontginning; mogelijk ook omdat met de opbrengst conflicten in stand worden gehouden. Dit zijn de belangrijkste conflictmineralen in een smartphone en wat ze doen: 

• Wolfraam heeft twee keer de dichtheid van staal en wordt gebruikt als contragewicht in een draaiende motor die je telefoon laat trillen. 
• Tantaal helpt de elektriciteitsstroom in de circuits van een telefoon te regelen. 
• Tin wordt voor veel toepassing gebruikt, bijvoorbeeld ook in touchscreens. 
• Goud wordt gebruikt als geleider; het is corrosiebestendig, waardoor het jarenlang betrouwbaar kan werken in een telefoon.

Waar worden smartphones van gemaakt?

De bestanddelen van een smartphone verschillen per merk, maar dit is een gemiddelde materiaallijst:

Klimaatverandering 

Volgens Mike Berners Lee, in zijn boek How Bad are Bananas?, zijn mobiele telefoons verantwoordelijk voor ongeveer 1% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De meeste emissies zijn afkomstig van de productie. De CO₂-voetafdruk van een jaar smartphonegebruik bestaat voor 77% uit emissies van de productie van de telefoon, voor 22% uit netwerken en datacentra en voor 1% uit het elektriciteitsverbruik van de telefoon (de berekening is gebaseerd op een iPhone 11, 128GB, die gedurende 2 jaar dagelijks 3 uur en 15 minuten wordt gebruikt).

Om echt verschil te maken kun je het beste een tweedehands kopen en die zo lang mogelijk gebruiken. Doe wat bedrijven het meest vrezen: wees tevreden met de telefoon die je al hebt.

De CO₂ uitstoot als gevolg van de productie van de telefoon per jaar (op basis van de iPhone 11):

2 jaar	3 jaar	10 jaar
52,5 kg	35 kg	10,5 kg

Ter vergelijking: de gemiddelde CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking bedraagt ongeveer 30 kg per dag. Dus je telefoon draagt niet buitensporig veel bij aan je voetafdruk, maar het is ook weer niet verwaarloosbaar.

Slechts een handvol merken scoort een beste beoordeling uit oogpunt van ‘impact op de klimaatverandering’: Apple, Fairphone, Motorola en Sony.

TCO Certified is een wereldwijd duurzaamheidslabel voor IT-producten. De Realme GT2 en GT2 Pro en de Fairphone 4 5G zijn nu beschikbaar als TCO-gecertificeerde opties.

Privacy: is je smartphone ooit echt van jou? 

‘Je denkt misschien dat je je telefoon bezit – maar er staan gegevens op waar je niet bij kunt, die je niet kunt wissen, en die mogelijk stilletjes uitlekken naar bedrijven waar je nog nooit van hebt gehoord’, stelt Privacy International (https:// privacyinternational.org). De website biedt nuttige tips hoe je de hoeveelheid gegevens die je deelt kunt beperken. Je kunt bijvoorbeeld gegevens-verzamelende advertenties en cross-app tracking op je smartphone blokkeren. Je vindt op de site ook instructieve informatie hoe je je gegevens kunt terugkrijgen van apps als Facebook, Uber, Twitter, WhatsApp en Telegram. 

Welke merken hebben apparaten met gezichtsherkenning? 

Google, Apple, Huawei en Samsung zijn belangrijke ontwikkelaars van kunstmatige intelligentie-technologie (AI), zoals gezichtsherkenning. 

Activisten van Big Brother Watch voeren de campagne Stop Gezichtsherkenning, want: ‘politie en particuliere bedrijven hebben in stilte bewakingscamera’s met gezichtsherkenning uitgerold, die ‘gezichtsafdrukken’ nemen van miljoenen mensen – vaak zonder dat zij daarvan op de hoogte zijn. Dat zijn biometrische gegevens die even gevoelig zijn als een vingerafdruk… Dit is een enorme uitbreiding van de controlestaat.’ Deze technologie wordt gebruikt in het Westen en door repressieve regimes als Israël en China. 

Volgens The Intercept News levert Google geavanceerde AI-diensten aan het Israëlische leger die, zoals ze zelf zeggen, via een sentimentanalyse ‘de emotionele inhoud van foto’s kunnen beoordelen’. Dit soort technologie kan de steeds meer datagestuurde militaire bezetting van Palestijnse gebieden verergeren. Volgens een Palestijnse voorvechter van digitale rechten bij The Arab Center for Social Media Advancement versterkt deze techniek door ‘het panopticumgevoel onder Palestijnen te creëren dat we voortdurend in de gaten worden gehouden’. 

In 2021 dook een octrooi van Huawei op dat handelde over ‘een systeem dat in beelden van voetgangers mensen identificeert die van Oeigoerse afkomst lijken te zijn’. De software zou een 

‘Oeigoer-alarm’ naar de regeringsautoriteiten kunnen sturen wanneer het systeem leden van minderheidsgroep identificeerde en zo bijdragen aan de stelselmatige onderdrukking van Oeigoeren in dwangarbeidskampen.  

Moeten we Chinese telefoonbedrijven mijden? 

China heeft een reputatie te verliezen waar het gaat om het toezicht op en de controle van inwoners. De staat legt mensenrechtenverdedigers het zwijgen op, beperkt het internet, beknot de burgerlijke vrijheden en zet Oeigoerse moslims gevangen. In 2017 voerde het land een nationale inlichtingenwet in die ‘alle organisaties en burgers’ verplicht om ‘de nationale inlichtingendiensten te ondersteunen, bij te staan en met hen samen te werken’ – wat betekent dat bedrijven wettelijk verplicht zijn om gegevens aan de regering te overhandigen als die daarom vraagt. 

De Chinese multinational Huawei zegt dat het nooit is gevraagd om klantgegevens aan de overheid te overhandigen en dat het dat ook niet zou doen als de wet daarom zou vragen (maar eigenlijk lijkt het er niet op dat het bedrijf een keuze zou hebben). Er is geen definitief bewijs gevonden dat Huawei gegevens lekt naar de overheid. 

In 2019 verbood toenmalige president Donald Trump Huawei zaken te doen met elke organisatie die in de VS actief is. In 2020 heeft de Britse premier Boris Johnson toegezegd alle Huawei-componenten tegen 2023 uit het kernnetwerk van de overheid te verwijderen. Canada, Nieuw-Zeeland en Australië hebben enkele verboden voor Huawei. In 2021 zei het Litouwse ministerie van Defensie dat consumenten Chinese telefoons moesten weggooien, omdat een Xiaomi-telefoon ingebouwde tools had die termen als ‘Free Tibet’ of ‘beweging voor democratie’ konden detecteren en censureren. 

Gezien de context hebben sommigen zich echter afgevraagd of dit is ingegeven door xenofobie en ‘de neiging van voormalig president Trump om vrijwel elke activiteit in China, van Huawei’s 5 G innovaties tot COVID-19, te zien als snode bedreigingen die rechtstreeks gericht zijn tegen de VS, zijn bondgenoten en de hele wereld.’ 

Het Tibetaanse Jeugdcongres roept op tot een boycot van China. Veel producten bevatten echter Chinese componenten zonder als zodanig geëtiketteerd te zijn, zodat een volledige boycot moeilijk uitvoerbaar is. 

Beoordelingen van smart phones

Ethical Consumer beoordeelt uiteenlopende consumentenproducten op hun maatschappelijke impact. Ze doen dat al ruim dertig jaar en hebben daar een gedetailleerde methodiek voor ontwikkeld. Standaard krijgen bedrijven 7 punten op een schaal van 10. Bij positieve producteigenschappen zoals een langere levensduur, een eerlijk bedrijfsethos of een duurzame certificering kan een product, merk of bedrijf maximaal 10 punten krijgen. Wanneer een bedrijf slecht scoort op bepaalde aspecten gaat er een half punt (aangegeven met een ●) af of een kwart punt (aangegeven met een ○). Staat er niets in een vakje, dan is dat juist goed.

Bij de kolom pluspunten is het tegenovergesteld. Een zwart sterretje in de kolom bedrijfsethos betekent een half punt erbij, een transparant sterretje een kwart punt. En het getal in de kolom productduurzaamheid geeft het aantal pluspunten weer voor uiteenlopende aspecten variërend per productsector. 

Onderstaande tabel geeft een deel van de in oktober 2022 beoordeelde smart phones weer. We laten de top-5 beoordelingen zien, inclusief beste koop (best buys) en aanbevolen koop (recommended buys). Best Buys worden bepaald door de redactie van Ethical Consumer op basis van het onderzoek dat ze heeft uitgevoerd, het scoresysteem en het unieke inzicht in de zaken. Meestal is dit het merk (of zijn dit de merken) die bovenaan de lijst staan. Soms scoort een ethisch bedrijf dat echt innovatief is minder goed op het rigide scoresysteem. Ethical Consumer gebruikt de rubriek Best Buy en Aanbevolen koop om dit onderscheid te erkennen. Maar een product kan sowieso niet als Beste Koop uit de bus komen als het het slechtst scoort wat betreft Supply Chain Management; het kan dan nog wel een Aanbevolen merk zijn.

Best buy	Aanbevolen koop
De enige Best Buy in deze gids is Fairphone, die geen enkel cijfer verloor in onze ethische beoordelingen. Aangezien de meeste uitstoot van een telefoon bij de productie zit, is de keuze voor een tweedehands exemplaar zeker de beste ethische keuze, ook al is die misschien moeilijk te vinden.	Hoewel de Apple iPhone diverse punten van kritiek heeft, raden wij hem van de populaire merken aan – hij kreeg een middelmatige beoordeling voor Supply Chain Management.  Nokia is in deze gids een betaalbaarder aanbevolen merk.  Tweedehands is ook voor deze twee merken de betere optie.

Wat koop je wel?

Een paar vuistregels, aan de hand van vragen:

• Is het product tweeedehands verkrijgbaar?
  Het is milieuvriendelijker om tweedehands te kopen, en het vermindert het risico dat je geld wordt gebruikt voor de financiering van uitbuiting. 
• Is het een modulaire telefoon?Modulairetelefoons zijn veel gemakkelijker te repareren. Dit is een belangrijk duurzaamheidskenmerk omdat het de levensduur van je telefoon verlengt. 
• Hoe scoort het merk als het gaat om conflictmineralen?
  Worden de mineralen onder erbarmelijke omstandigheden gedolven? Komt de opbrengst in handen van gewapende groepen? Een sterk beleid voor conflictmineralen kan de kans vergroten dat de mineralen in je telefoon op verantwoorde wijze zijn gewonnen.

Wat koop je niet?

• Heeft het bedrijf een slechte beoordeling gekregen voor het beheer van de toeleveringsketen?
  Arbeidsuitbuiting is schering en inslag bij de productie van elektronicaproducten, en de kans is groot dat bedrijven met de slechtste beoordeling van de productieketen hiervan profiteren. 
• Kreeg het merk een slechte beoordeling voor giftige chemicaliën?
  Merken die het slecht scoren tonen geen actie op bijzonder gevaarlijke chemische stoffen in de elektronicasector, zoals gebromeerde vlamvertragers, PVC en ftalaten.

Prijsvergelijk

• Het meest recente model van Fairphone kost tussen de € 579 en €649 (voor resp. 128GB opslag en 6 GB geheugen, dan wel 256GB opslag en 8 GB geheugen) inclusief vijf jaar garantie. Dit is exclusief oplader, die je mogelijk al hebt. De Fairphone 3+ kost € 349 en de Refurbished Fairphone is leverbaar voor € 359.
• iPhones zijn verkrijgbaar van € 559 (iPhone SE) tot meer dan € 2.129  (iPhone 14 Pro Max) inclusief twee jaar garantie.
• Nokia’s zijn verkrijgbaar van € 99 tot € 499.

(Dit artikel verscheen in het tijdschrift Ethical Consumer, issue 199, oktober 2022).