Door Saskia Berends
Zo’n 30 jaar geleden las ik Kinderen van Moeder Aarde van Thea Beckman. Nu lees ik hetzelfde boek voor aan mijn zoontje van negen en zie ik pas hoe goed Beckman ons een maatschappelijke spiegel voorhoudt. En wat voor mooie kans het boek biedt om het met kinderen te hebben over hoe goed en duurzaam te leven.
“Het moest er een keer van komen: de Derde Wereldoorlog. Langer dan een halve eeuw waren machthebbers en militairen bezig geweest de bevolking voor te liegen over de gevolgen van een kernoorlog. Het zou allemaal wel meevallen.” Maar…” Op de eerste dag stierven ongeveer twee miljard mensen, in onvoorstelbare vuurstromen, in tot gloeiovens geworden steden, in brandende bossen en instortende gebouwen. De tweede dag was even erg, de derde dag….”
Oh jee, dacht ik bij het voorlezen van deze eerste paar zinnen uit de proloog van het eerste boek van Beckmans trilogie uit 1985. Doe ik hier wel goed aan? Ik voelde dat mijn zoontje onrustig heen en weer begon te schuiven in zijn bed. Of riep ik het nu over mezelf af dat hij de komende maanden regelmatig ‘s avonds uit zijn bed zou komen met de mededeling: ‘Ik kan niet slapen, want ik ben zo bang voor een Derde Wereldoorlog?’ ‘Laten we nog even doorzetten’, stelde ik voor. Want: ik had dit boek toch zelf ook gelezen vroeger? Ik kon mij niet herinneren dat het een en al narigheid was.
Spiegel
En ja hoor, het werd beter. Oké, de gevolgen van de Derde Wereldoorlog “gingen gepaard met een opeenstapeling van natuurrampen zoals de mensheid nooit eerder had gekend”. Maar..“ De mensheid is taai”, aldus Beckman. Er waren overlevenden en zo’n zes eeuwen na de Grote Ramp, laat de schrijfster op de puinhopen weer nieuwe beschavingen opbloeien. En maakten mijn zoontje en ik al lezend kennis met de Thulenen, de Badeners en de Merikanen.
Voor de Merikanen, afstammelingen van de huidige Amerikanen, heeft Beckman geen goed woord over: “een volk dat niet nadacht. Zo hoogmoedig en zo bezeten door hun rijkdom dat ze Moeder Aarde de gruwelijkste wonden toebrachten”. De Badeners, de huidige Europeanen, komen er iets beter vanaf. Maar ook zij hoeven niet te reken op veel lof van de schrijfster. In het Badense rijk hadden mannen het voor het zeggen en “er werd gevochten over het bezit van de weinige stukken vruchtbaar land. Er ontstond opnieuw een wapenindustrie.”
Gelukkig voert Beckman ook één beschaving op die laat zien dat zij wél heeft geleerd van de fouten van de mensheid: de Thulenen. “Zij leerden te luisteren naar wat Moeder Aarde hen influisterde.”
En terwijl ik de dagen daarna doorlees en mijn zoontje inmiddels aan mijn lippen hangt, bedenk ik verbaasd dat ik nu pas zie hoe goed Beckman ons met dit boek een maatschappelijke spiegel voorhoudt. Het boek zit vol met voorbeelden die je aan het denken zetten. En die je ook aan het lachen brengen trouwens. Zo vraagt de Badense Professor Kunz zich af waarom de Thulenen “zoveel drukte maken om een paar vogels” als zij erachter komen dat een paar Badeners zich hebben vergrepen aan een aantal zwemvogels in een van hun fjorden. “Omdat ze te mooi zijn… te vrij!”, stamelt een hooggeplaatste Thuleen. “Wij doden soms dieren om te eten”, vervolgt hij. “Maar Moeder Aarde staat dat alleen toe als we de dieren totdat zij slachtrijp zijn een prettig leven bezorgen.”
Hoop
Waarom, vraag ik me halverwege het boek af, maakt het lezen van dit boek nu zoveel meer indruk op mij dan 30 jaar geleden? Dat ik nog jong was toen ik het boek voor de eerste keer las en me nog nauwelijks bewust was van hoe de wereld echt in elkaar stak zal uiteraard mee hebben gespeeld. Maar er is nog een reden besef ik: in de dertig jaar die verstreken sinds ik het boek voor het eerst las, is de wereld steeds meer opgeschoven in de richting van de wereld ten tijde van De Grote Ramp die Beckman beschrijft. In Beckmans boek “slaat Moeder Aarde terug nadat mensen haar hebben geprobeerd te vergiftigen en verwoesten.” Je hoeft vandaag maar om je heen te kijken en je ziet dat Moeder Aarde steeds vaker en harder van zich afslaat met overstromingen, verschroeiende hitte en verwoestende stormen. En niet te vergeten: een kernoorlog is nu helaas weer dichterbij dan ooit.
Het lezen van een boek als Kinderen van Moeder Aarde biedt een ingang om het met kinderen te hebben over hoe je op een goede en duurzame manier kan leven. En het geeft hoop. Het laat kinderen zien dat het ook anders kan: dat we als samenleving er ook voor kunnen kiezen om te leven op een manier die respect toont voor het leven om ons heen. Hoe het afloopt met de Thulenen? We hebben nog zo’n 200 bladzijden te gaan. Dan weet ik het weer.
