door Maaike Bergsma

Rond de zomer zijn vakantieplannen en ervaringen een geliefd onderwerp van gesprek. In menig bedrijfskantine, tijdens de buurtbarbecue of familiefeestje worden ze uitvoerig besproken. Wat staat er op je bucketlist? Waar ben je geweest en wat heb je beleefd?

Het was niet anders in de ANWB Kampioen van deze zomer. Aan verschillende reizigers werd gevraagd naar hun vakantieplannen. Uitermate inspirerend was het antwoord van Mo Ahmed. Om de planeet te redden moeten we minder reizen en meer genieten van de kleine dingen dicht bij ons in de buurt, zo betuigde hij. Hij gaat niet op vakantie omdat zijn leven aanvoelt als één grote vakantie. Hij geniet van lekker eten, de natuur en ontspanning dichtbij huis. Professor Ap Dijksterhuis mist blijkbaar iets in zijn dagelijks leven want hij schrijft in hetzelfde ANWB tijdschrift dat het gevoel dat hij weg wil in de vakantieperiode eíndelijk wordt bevredigd. Hij bezingt de zegeningen van het reizen; hij noemt de vakantietijd de mooiste tijd van het jaar. Voor hem is het hoogtepunt aangebroken, want hij mag bijna op reis.

‘In het dagelijks leven hebben we een gebrek aan inspiratie, rust, verbinding en avontuur en daarom hebben we er recht op om dat tekort tijdens de vakantie te compenseren, menen we.’

Dijksterhuis’ reactie illustreert op een prachtige manier hoe wij collectief naar toerisme en vakantie vieren kijken; als het hoogtepunt van het jaar, een periode van onbekommerd genieten om te compenseren wat we in ons dagelijks leven zo missen. We hebben er toch hard voor gewerkt? Dus we hebben recht op een welverdiende vakantie. We hebben last van entitlement; in het dagelijks leven hebben we een gebrek aan inspiratie, rust, verbinding en avontuur en daarom hebben we er recht op om dat tekort tijdens de vakantie te compenseren, menen we. Het liefst gaan we er naar op zoek op de meest verre en ongewone plaatsen, want we zijn er van overtuigd dat ons geluk daar te vinden is. De rest van de wereld betaalt de prijs in de vorm van CO₂ uitstoot, uitbuiting, dierenmishandeling, plastic vervuiling en schaarste van hulpbronnen. We zijn er de laatste decennia bovendien aan gewend geraakt dat alles mogelijk is, een verwend-kind-syndroom wat grote gevolgen heeft voor de leefbaarheid van onze aarde.

Daarnaast dragen we een mensgericht wereldbeeld met ons mee waarin de mens de aarde als een machine kan gebruiken ten gunste van zijn eigen genot. We zijn onze eigen plaats op deze wereld en de relatie met de natuur uit het oog verloren. Ook Dijksterhuis heeft hier last van; hij beschrijft de zegeningen van toerisme, enkel vanuit het perspectief van de westerse reiziger. De negatieve effecten van toerisme blijven onbelicht want het is een ongemakkelijke waarheid die ons niet goed uitkomt.

Het antwoord van Mo Ahmed staat voor een nieuwe denkrichting; een meer horizontale, gebalanceerde levensinvulling zodat we ons innerlijk tekort niet aan de andere kant van de wereld hoeven te compenseren. Als we ontspanning, avontuur en verbinding beter integreren in ons dagelijks leven dan hebben wij die verre reizen helemaal niet nodig. Het is geen toeval dat Mo Ahmed er zo naar kijkt. Uit het verhaal maak ik op dat hij een Ethiopische achtergrond heeft. Veel niet-westerse gemeenschappen zien natuur en mens als een geheel en niet als een middel dat we onbeperkt voor eigen genot kunnen gebruiken. Deze holistische visie is ook van belang bij het nadenken over vakantie; het leven is hier, vandaag. En niet op een plek ver weg of in de toekomst, een soort tweede leven afgesplitst van het hier en nu. Sommige West-Afrikaanse talen maken niet eens onderscheid tussen dagelijks leven of vakantie; het leven is daarin één geheel.

Nu kan natuurlijk het verweer klinken dat die zonsondergang op Bali toch echt anders is dan in Nederland. En de Taj Mahal is niet in ons koude kikkerlandje te vinden. Het is belangrijk het gesprek over vakantie te voeren op het niveau van de diepere vervulling die we zoeken. Dus niet zozeer over wat de bestemming specifiek te bieden heeft, maar vanuit de diepere ervaring en behoefte waar we naar op zoek zijn tijdens de vakantie. Dat kan bijvoorbeeld gaan over geluk, ontmoeting, rust, energie, blijdschap of verbinding. Deze ervaringen kunnen ook op een andere manier verkregen worden dan tijdens een verre vakantie; dat vraagt om creativiteit en de bereidheid om kritisch naar onszelf te kijken. Is het eigenlijk normaal om drie keer per jaar op vakantie te gaan? Het vliegtuig te pakken voor een zakelijke bijeenkomst? Wat doet dat met de aarde?
(tekst vervolgt onder illustratie)

Willen we onze aarde leefbaar houden dan is een drastische leefstijlverandering nodig. Gedragsverandering lukt pas als we ons bewust worden van onze onderstroom; onderliggende overtuigingen en patronen die we collectief ontwikkeld hebben. Als wij blijven geloven dat alleen op exotische bestemmingen het geluk te vinden is dan zullen we ver blijven vliegen ten koste van het klimaat en de gemeenschappen daar.  “Groene initiatieven” en duurzame vakanties zijn slechts een doekje voor het bloeden. We dragen nog steeds dezelfde overtuigingen met ons mee en richten daarmee ons (vakantie) leven in; een leven met te weinig vervulling, waarin we recht menen te hebben op reizen en de wereld zien als een consumptiegoed.

Kortom: het is tijd voor de reis naar binnen. Tijd om onze collectieve overtuigingen onder de loep te nemen en ons af te vragen of ze ons nog wel dienen. Er is volop inspiratie te vinden bij niet-westerse culturen. Wat hebben wij en onze aarde écht nodig? Als we op oude voet doorgaan dan kijken we weg van onze verantwoordelijkheid voor het systeem dat we zelf gecreëerd hebben.

Zoals Mo Ahmed zegt: je hoeft niet perse ergens anders naar toe om het leuk te hebben. Als we ons eens openstellen voor deze nieuwe mogelijkheid en het reizen bezien vanuit deze overtuiging, wat gebeurt er dan met u? Hoe zou uw leven en vakantie er dan uitzien? Ik ben nieuwsgierig naar uw ideeën, laat het me weten via het contactformulier of onze social media kanalen: LinkedIn, Instagram, Facebook en Twitter.