Ethical Consumer beoordeelt uiteenlopende consumentenproducten op hun maatschappelijke impact. Ze doen dat al ruim dertig jaar en hebben daar een gedetailleerde methodiek voor ontwikkeld. Standaard krijgen bedrijven 7 punten op een schaal van 10. Bij positieve producteigenschappen zoals een langere levensduur, een eerlijk bedrijfsethos of een duurzame certificering kan een product, merk of bedrijf maximaal 10 punten krijgen. Wanneer een bedrijf slecht scoort op bepaalde aspecten gaat er een half punt (aangegeven met een ●) af of een kwart punt (aangegeven met een ○). Staat er niets in een vakje, dan is dat juist goed.

Bij de kolom pluspunten is het tegenovergesteld. Een zwart sterretje in de kolom bedrijfsethos betekent een half punt erbij, een transparant sterretje een kwart punt. En het getal in de kolom productduurzaamheid geeft het aantal pluspunten weer voor uiteenlopende aspecten variërend per productsector. 

Onderstaande tabel en tekst geeft de in oktober 2023 beoordeelde chocola weer, inclusief beste koop (best buys) en aanbevolen koop (recommended buys). Best Buys worden bepaald door de redactie van Ethical Consumer op basis van het onderzoek dat ze heeft uitgevoerd, het scoresysteem en het unieke inzicht in de zaken. Meestal is dit het merk (of zijn dit de merken) die bovenaan de lijst staan. Soms scoort een ethisch bedrijf dat echt innovatief is minder goed op het rigide scoresysteem. Ethical Consumer gebruikt de rubriek Best Buy en Aanbevolen koop om dit onderscheid te erkennen. Maar een product kan sowieso niet als Beste Koop uit de bus komen als het het slechtst scoort wat betreft Supply Chain Management; het kan dan nog wel een Aanbevolen merk zijn. Deze informatie leest het beste op een gewone computer of laptop. Wil jij ook een uitgebreide productcatalogus met productbeoordelingen die ook goed werkt op je smart phone of tablet? Kijk dan hoe je ons kunt helpen op: https://justenough.nl/doe-ook-mee/

Wat te kopen

• Heeft de chocolade toegevoegde waarde bij de bron (aangeduid met S in onze tabel)? Dit betekent chocolade die gemaakt is in hetzelfde land waar de cacaobonen geteeld werden. Het een directe uitdaging voor Europa’s sterke positie in de winst van de chocolade-industrie.
• Is de cacao Fairtrade International of Rainforest Alliance gecertificeerd? Deze certificeringen maken het waarschijnlijker dat boeren een loon ontvangen dat boven de armoedegrens ligt.

Wat niet te kopen

• Is het eigendom van een megamultinational? Multinationals domineren deze lucratieve industrie en hun duurzaamheidsprogramma’s van eigen merk zijn over het algemeen ongeschikt voor het doel.

BEST BUYS

Best Buys zijn ofwel bedrijven die chocolade maken in het land waar de cacao wordt verbouwd (value-added-at-source, aangeduid met [S] op de scoretabel hiernaast), of volledig veganistische bedrijven die ook een adequaat cacaobronnenbeleid hebben.

MonChoco en Pacari zijn volledig veganistische merken en bijna alle winst van de verkoop blijft in het land waar de cacao is verbouwd.

’57 Chocolade, Chocolat Madagaskar, Fairafric en MIA komen ook in de eerste plaats ten goede aan het cacaotelende land. Ze verkopen zowel zuivel- als veganistische opties.

Conscious, Moo Free, Ombar, Raw Chocolate Company en Vego zijn veganistische Europese chocolademerken, die meer moeite doen dan de meeste bedrijven als het gaat om het ethisch inkopen van cacao.

De BEST BUYS worden door de redactie bepaald op basis van het onderzoek dat we hebben uitgevoerd, het scoresysteem, en het unieke inzicht in de onderwerpen dat ons redactieteam heeft. 9 van de 10 keer zal dit het merk (of de merken) zijn die bovenaan in de tabel staan, maar soms scoort een ethisch bedrijf dat echt innovatief is, minder goed in ons rigide scoresysteem. Daarvoor gebruiken we de BEST BUY en AANBEVOLEN-sectie om dit toe te lichten. Een bedrijf kan geen BEST BUY zijn als het het de score ‘slechtst’ (●) krijgt onder Supply Chain Management, maar het kan wel een AANBEVOLEN merk zijn.

AANBEVOLEN

Tony’s Chocolonely is toonaangevend als het om het eerlijker maken van de chocolade-industrie voor boeren. Het is geen BEST BUY omdat het niet praat over dierenwelzijn ondanks dat de meeste van zijn producten melk bevatten.

Divine en Cocoa Loco zijn Fairtrade gecertificeerd, maar alleen value-added-at-source (chocolade maken in het land waar de cacao wordt verbouwd) of veganistische merken met een adequaat cacaobronnenbeleid kunnen BEST BUYS zijn. Aangezien deze merken allebei zuivel gebruiken, worden ze alleen AANBEVOLEN.

Plamil is een veganistisch bedrijf, maar wordt AANBEVOLEN en is geen BEST BUY omdat slechts 90% van de cacao afkomstig is van Rainforest Alliance, terwijl de overige 10% gewoon biologisch gecertificeerd is.

(Booja Booja is een veganistisch en biologisch bedrijf maar werd niet AANBEVOLEN omdat het cacaobronnenbeleid ontoereikend was).

Omdat er zoveel chocolademerken op de markt zijn, hebben we supermarkten niet opgenomen in deze gids. Maar in onze laatste ethische gids voor supermarkten werden Waitrose en Coop aanbevolen. Hun Fairtrade huismerkchocolade is een goede optie voor lage budgetten.

Chocolade zonder repen

Onze BEST BUYS verkopen ook:

• Chocoladedruppels: Conscious, Ombar, Raw Chocolate Company
• Noten en fruit in chocolade: Conscious, Fairafric, Pacari, Raw Chocolate Company
• Pralines en diverse smaken doosjes: MonChoco
• Honingraat met chocolade: Moo Free
• Malteser-achtig: Moo Free

Suikervrije chocolade

• Suikervrije melkchocolade (plantaardig of zuivel): Conscious, Hotel Chocolat, Lindt, Pacari, Plamil, Raw Chocolate Company.
• Suikervrije pure chocolade: Booja Booja, Chocolat Madagascar, MIA, Montezuma’s, Ombar, Seed & Bean.

Interessant is dat Cadbury Dairy Milk meer suiker bevat dan cacao. De wettelijke minimum hoeveelheid cacao in een chocoladereep is slechts 20%. Ingrediënten worden gerangschikt op gewicht, controleer de verpakking!

MERKEN OM TE VERMIJDEN

Mondelēz, Nestlé, en Mars verloren punten in bijna elke ethische categorie.

Merken die niet in de tabel passen

• Mars: Bounty, Celebrations, M&Ms, Milky Way, Revels, Snickers, Twix
• Nestlé: Aero, After Eight, Black Magic, Crunch, Dairy Box, Lion Bar, Matchmakers, Milkybar, Munchies, Quality Street, Rolo, Toffee Crisp, Walnut Whip, Yorkie
• Mondelez/Cadbury: Boost, Bournville, Creme Egg, Crunchie, Curly Wurly, Daim Bar, Dairy Milk, Double Decker, Flake, Fry’s, Heroes, Milk Tray, Milka, Picnic, Roses, Time Out, Twirl, Wispa

TOELICHTINGEN OP DE SCORETABEL

Cacaobeoordeling

We beschouwden het cacaobronnenbeleid van een merk als ‘adequaat’ als 100% van de cacao is:

• Gecertificeerd door Rainforest Alliance of Fairtrade International
• Beter gecertificeerd dan Fairtrade, met inbegrip van betaling van ten minste de Fairtrade-premie
• Toegevoegde waarde bij de bron [S] (zie volgende pagina)

De volgende merken waren voldoende en verloren geen punten voor deze beoordeling: ’57 Chocolate, Chocolat Madagascar, Cocoa Loco, Conscious, Divine, Fairafric, MIA, MonChoco, Moo Free, Ombar, Pacari, Raw Chocolate Company, Tony’s Chocolonely en Vego.

Merken die niet aan deze criteria voldeden krijgen de aanduiding ‘ontoereikend cacaobronnenbeleid’ en verloren een half cijfer in de categorie Werknemersrechten. Het cacaobronnenbeleid van de meeste merken was onvoldoende.

Veganistische chocolade

Bijna elk merk verkoopt een veganistische optie, maar alleen de volgende merken zijn volledig veganistische bedrijven: Booja Booja, Conscious, LoveRaw, MonChoco, Ombar, Pacari, Plamil, Raw Chocolate Company en Vego.

Ondanks het feit dat er veel zuivel wordt gebruikt, gaat de overgrote meerderheid van de chocolademerken onvoldoende in op dierenwelzijn. Ze schieten tekort in het minimum aantal dagen per jaar dat koeien buiten mogen grazen.

Fiscaal beleid

Ferrero, Mars, Mondelēz en Nestlé scoorden allemaal de slechtste beoordeling voor fiscaal beleid. Nestlé had dochterondernemingen met een hoog risico op belastingontwijking in bekende belastingparadijzen, waaronder Kaaimaneilanden, Bermuda, Hong Kong, Luxemburg en Nederland.

Productduurzaamheid

Bedrijven ontvingen een half punt voor productduurzaamheid omdat ze value-added-at-source of Fairtrade gecertificeerd zijn. Ze ontvingen een kwartpunt voor certificering door Rainforest Alliance. Ze kregen ook een halve punt voor biologische certificering.

Boycots

Mondelēz heeft te maken met een boycotoproep in de Scandinavische regio voor lopende activiteiten in Rusland. Het bedrijf heeft zijn activiteiten teruggeschroefd, maar niet volledig gestopt. Noorse luchtvaartmaatschappijen, spoorweg, hotelketens, winkeliers en het Noorse voetbal hebben allemaal de banden met Mondelēz verbroken, wat zelf claimt dat het er oneerlijk uitgelicht wordt.

Nestlé wordt nog steeds geboycot vanwege hun marketing van vervangingsmiddelen voor moedermelk en het daardoor ontmoedigen van moeders om uitsluitend borstvoeding te geven.

Plastic en verpakking

Deze gids bevat een van ’s werelds ergste plasticvervuilende merken: Nestlé. 

Als je genoeg hebt van plastic, dan lijken de volgende merken helemaal geen plastic  in hun chocoladeverpakkingen te hebben: Cocoa Loco, Conscious, Divine, Fairafric, H!P, Montezuma’s, Raw Chocolate Company, Seed & Bean en Tony’s Chocolonely. 

Fairafric gebruikt NatureFlex folie, gemaakt van houtpulp uit duurzame bosbouw, wat biologisch afbreekbaar is via je eigen compostverwerking. 

Sommige verkooppunten verkopen Fairafric-chocolade in navulpotten, zodat je het helemaal 

zonder verpakking kunt kopen.

DE BESTE CHOCOLADE: VALUE-ADDED-AT-SOURCE

Als je de winst uit gulzige Europese handen wilt nemen (terwijl je nog steeds kunt genieten van echte chocolade), dan kun je dat doen met value-added-at-source (VAS)-chocolade. VAS-chocolade is chocolade die gemaakt is in hetzelfde land waar de cacaobonen geteeld werden, wat betekent dat meer winst binnen het cacaotelende land blijft.

Voordelen van het kopen van VAS-chocolade

• Jouw geld draagt bij aan de rijkdom van cacao-telende landen.
• Je ondersteunt micro-bedrijven en lokale werkgelegenheid.
• Je helpt beginnende chocolatiers in cacao-telende landen om te overleven in deze door Europa gedomineerde industrie.
• Een kortere toeleveringsketen, waardoor het makkelijker is om ingrediënten terug te traceren naar de bron en ervoor te zorgen dat de rechten van werknemers worden gerespecteerd.

Minder krijgen voor je geld (minder chocolade, minder kinderarbeid, minder hongerlonen)

Reguliere chocolade is gewikkeld in kinderarbeid, slecht betaalde boeren en een onrechtvaardige mondiale verdeling van de winst. VAS-chocolade is duurder omdat lokale bedrijven te maken hebben met problemen zoals een gebrek aan koeling en problemen met het verkrijgen van vier van de vijf belangrijkste ingrediënten in chocolade: melk, suiker, vanille en lecithine (een stabilisator), die ze als kleine bedrijven niet in bulk kunnen inkopen. Er moeten oplossingen en alternatieven worden ontwikkeld waardoor de productiekosten stijgen.

VALUE-ADDED-AT-SOURCE-MERKEN

Het is onwaarschijnlijk dat je deze merken in plaatselijke winkels zult zien (met uitzondering van enkele plaatselijke ethische winkels). Je zult ze online moeten kopen en ze naar je laten opsturen. Veel van deze merken zijn microbedrijfjes op verschillende continenten, dus het niveau van de klantenservice kan variëren en we kunnen niet instaan voor de betrouwbaarheid van de service die je krijgt.

’57 Chocolate is vernoemd naar het jaar waarin Ghana onafhankelijk werd van het Verenigd Koninkrijk en maakt chocolade die de Ghanese kunst en cultuur vertegenwoordigt en viert. De chocolade wordt met de hand gemaakt in kleine hoeveelheden, met lokale ingrediënten en cacao (geen suiker) is altijd het hoofdingrediënt. De “Zwarte Ster” en de feministische chocoladeverpakking versierd met de gezichten en verhalen van Afrikaanse revolutionairen zijn geweldige cadeaus voor linkse geliefden.

MonChoco is een veganistische chocolatier uit Ivoorkust gespecialiseerd in rauwe biologische cacao. Chocolade wereldwijd verschepen is koolstofintensief, maar de productie-uitstoot kan niet veel lager zijn: het bedrijf vermaalt de cacaobonen letterlijk ‘op de fiets’. (Onze favoriet is hun ‘Beggar’ reep: die bevat de klassieke chocolade met pinda’s en gekonfijt fruit bovenop).

Pacari chocolade wordt gemaakt in Ecuador, waardoor “50% van de opbrengst in het land van herkomst blijft en bijdraagt aan ontwikkeling”. De premie is hoger dan Fairtrade prijzen.

Chocolat Madagascar heeft meer dan 30 prijzen voor beste chocolade gekregen. Het zegt dat door het “unieke regenwoud, de bodem en het klimaatomgeving” waar de cacao groeit de chocolade een unieke fruitige smaak heeft ontwikkeld.

MIA chocolade wordt gemaakt in Ghana en Madagaskar en het hele proces van boon tot reep wordt geïllustreerd op de website.

KINDERARBEID & ONTBOSSING

Het inkomen van cacaoboeren is zo laag dat het voor hen heel gewoon is om te vertrouwen op

kinderarbeid en ontbossing om rond te komen. Bijna 9 van de 10 cacaoboeren in Ghana en Ivoorkust verdienen geen leefbaar inkomen en het netto-inkomen van cacaoboeren boeren blijft dalen.

Cacaobomen hebben minstens drie jaar nodig om productief te worden en hoewel ze meestal een economische levensduur van 30 tot 40 jaar hebben, beginnen de opbrengsten te dalen na ongeveer 15 jaar. Dit betekent dat boeren, alleen al om productie te behouden, verwikkeld kunnen raken in ontbossingscycli om de opbrengst op korte termijn te verhogen.

Ghana en Ivoorkust hebben ongeveer 94% en 80% van hun bossen verloren in de afgelopen 60 jaar, waarvan een derde om plaats te maken voor cacao. Ongeveer 40% van de Ivoriaanse cacao komt uit beschermde bosgebieden, waardoor het technisch illegaal is. Er wordt gehoopt dat agroforestry een deel van de oplossing zou kunnen zijn. Dit betekent cacao verbouwen onder gematigde schaduw (zoals het bladerdak van het regenwoud) in plaats van volle zon. Bedrijfsrapporten staan vol met Agroforestry Actieplannen en aantallen uitgedeelde zaailingen. Maar de overlevingskansen van de gedistribueerde bomen is minder dan 2%. Sommige NGO’s zien dit als een gebied waarin meer investeringen van bedrijven een positieve zaak is die meer impact zou kunnen hebben in de toekomst. Je hebt bijna zeker chocolade gegeten die is gemaakt met behulp van kinderarbeid: 4 op de 10 huishoudens in Ivoorkust waar cacao wordt verbouwd maken naar schatting gebruik van kinderarbeid, en 6 op de 10 in Ghana.

Dit zijn grote risico’s voor kindercacaoboeren:

• Littekens oplopen door het wieden met machetes.
• Nekletsel door het dragen van zware lasten op hun hoofd.
• Verwondingen door scherpe werktuigen om cacaodoppen open te breken.

De regering van Ivoorkust heeft stappen ondernomen om kinderarbeid tegen te gaan, waaronder pogingen om chocoladebedrijven prijzen te laten betalen die hoog genoeg zijn voor de boeren om van te leven zonder hun toevlucht te nemen tot kinderarbeid, maar de problemen zijn nog lang niet opgelost.

Palmolie

Sommige merken voegen palmolie, een belangrijke veroorzaker van ontbossing, toe aan chocolade of andere producten. De volgende merken kregen onze slechtste palmoliebeoordeling: Cadbury, Ferrero Rocher, Galaxy, Green & Black’s, H!P, Kinder, Kit Kat, Love Cocoa, Maltesers, Mars, Milka, Nestlé, Smarties, Thorntons en Toblerone.

ZIJN CHOCOLADECERTIFICATEN EFFECTIEF?

• Beste = Fairtrade International
• Adequaat = Rainforest Alliance
• Meestal ongeschikt voor het doel = bedrijfsduurzaamheidsprogramma’s.

Fairtrade International en Rainforest Alliance (waar voormalig certificeerder UTZ mee fuseerde) zijn de enige grootschalige cacaocertificeerders die een premie garanderen. Een laag inkomen is de hoofdoorzaak van cacaoproblemen zoals kinderarbeid en ontbossing, dus een premie bovenop de marktprijs is belangrijk. De premie van Fairtrade is meer dan drie keer zo hoog als de premie van Rainforest Alliance.

Hoe wordt de prijs van cacao bepaald?

Cacaoprijzen zijn complex.

Er is de ‘boerderijpoortprijs’, die precies beschrijft wat de boerderij betaald krijgt. De regeringen  Ghana en Ivoorkust spreken deze prijs af met internationale chocoladebedrijven. Het is $1.330 (ongeveer €1250) per duizend kilo in Ivoorkust, bijvoorbeeld. Deze prijs stijgt echter naarmate cacao de boerderij verlaat en overgaat naar tussenhandelaren. Een ander belangrijk cijfer is de ‘Free-On-Board’ (FOB)-prijs, die verwijst naar de prijs bij export. In Ivoorkust heeft de overheid deze vastgesteld op $2.347 (ongeveer €2230) per 1000 kilo.

Wat is de impact van Fairtradecertificering?

Fairtrade minimumprijs

Onderdeel van het Fairtrade-model is het hanteren van een minimumprijs, die moet worden betaald wanneer de marktprijs daaronder zakt. In onze laatste chocolade gids (2020) is de minimumprijs lager dan de prijs van de overheid van Ivoorkust, dus de Fairtrade minimumprijs deed niets. In 2021 verlaagde de verheid de prijs, wat betekent dat als een bedrijf chocolade kocht op Fairtrade voorwaarden die boeren niet niet zo’n grote financiële klap zouden krijgen. Dit laat zien hoe Fairtrade  boeren tegen wisselvalligheid van de markt beschermt. De Fairtrade minimumprijs (FOB) voor cacao is $2.400 (ongeveer €2230) per duizend kilo ($53/€50 boven de minimummarktprijs (FOB) die de overheid in Ivoorkust hanteert).

De Fairtradepremie

Kopers moeten ook een Fairtrade premie betalen (gemeenschapsinvestering) van

$240/€230 per duizend kilo. De premie gaat naar een gemeenschappelijk fonds waar arbeiders en boeren gebruik van kunnen maken – naar eigen goeddunken – om hun sociale, economische en ecologische omstandigheden te verbeteren. De combinatie van minimumprijs en premie, zorgt er voor dat het kopen van Fairtrade chocolade 12,5% extra bijdraagt aan de boerengemeenschap van Ivoorkust ten opzichte van niet-gecertificeerde chocolade.

(NB: ‘eerlijke handel’ is geen beschermde term, dus soms betekent het vrijwel niets. Zorg ervoor dat je zoekt naar Fairtrade’s officiële logo of de woorden: “Fairtrade International”.)

Wat is de impact van Rainforest Alliantiecertificering?

Duurzaamheidsverschil

Rainforest Alliance vereist betaling van een duurzaamheidsdifferentiaal: een extra betaling

aan gecertificeerde producenten bovenop van de marktprijs. Op het moment van onderzoeken was dit 70 dollar/€66 per duizend kilo, wat betekent dat boeren die deelnemen aan het programma 3% extra krijgen bovenop de marktprijs. Het heeft geen eigen minimumprijs zoals bij Fairtrade, dus als de marktprijs daalt, raken boeren alsnog in de knel (maar krijgen ze nog steeds $70/€66 meer dan niet-gecertificeerde boeren).

Duurzaamheidsinvesteringen

Rainforest Alliance vereist ook betaling van duurzaamheidsinvesteringen, wat contante of in natura investeringen zijn van kopers die boeren moeten helpen om te voldoen aan de

Rainforest Alliance. Maar we vonden geen informatie over of er een minimum aan investeringen is, wat de gemiddelde investering is, of hoe groot de impact van duurzaamheidsinvesteringen daadwerkelijk is.

Hebben eigen duurzaamheidsprogramma’s enige impact?

De meeste grote chocoladebedrijven hebben hun eigen duurzaamheidsprogramma’s, zoals Mondelēz (Cadbury)’s ‘Cocoa Life’, Nestlé’s ‘Cocoa Plan’, Hotel Chocolat’s ‘Gentle Farming’ en Mars’ ‘Cacao voor Generaties’.

Maar deze programma’s dekken meestal slechts een deel van de cacaoleveranciers, in plaats van 100%, wat betekent sommige boeren wel de voordelen hebben maar anderen niet. Zoals Sandra’s verhaal op p.16 laat zien, kunnen de omstandigheden op boerderijen die deelnemen aan deze programma’s alsnog verschrikkelijk zijn (wat niet als een verrassing komen voor iedereen die twijfels heeft over multinationals die hun eigen huiswerk controleren).

Een Oxfam-rapport uit 2023 zegt: “robuuste, openbare gegevens over de inkomenseffecten van interventies van bedrijven zijn vrijwel onbestaand. De prijspremies betaald door bedrijven zijn te laag om een significant verschil te maken in het inkomen van boeren. Zonder meer uitgesproken en ambitieuze inspanningen door bedrijven, zal een leefbaar inkomen een illusie blijven voor de meeste boeren in de cacaotoeleveringsketens van deze bedrijven.”

Voorbeeld: Hotel Chocolat

Hotel Chocolate’s Gentle Farming programma betaalt $2,33/kg (lager dan Fairtrade, maar veel hoger dan de markttarieven). Maar er is geen duidelijk cijfer dat vermeldt hoeveel van de totale cacao afkomstig is via het programma.

Wat moeten grote merken doen?

Ondanks wat hun duurzaamheidsrapporten beweren, zetten grote chocolademerken nauwelijks stappen als het gaat om het verbeteren van de omstandigheden voor cacaoboeren. De regeringen van Ivoorkust en Ghana beschuldigen chocoladebedrijven dat ze “al het mogelijk” doen om te voorkomen dat de cacaokostprijs stijgt en zelfs proberen de prijs te laten dalen. Volgens Oxfam zijn er twee duidelijke opties voor grote bedrijven die zinvolle actie willen ondernemen voor een leefbaar loon voor cacaoboeren:

1. Respecteer het Leefbaar Inkomen Differentieel (LID) (zie p.11).

De publieke steunbetuigingen voor de LID worden volgens Oxfam “niet ondersteund door hun inkoopteams”, waarbij bedrijven onderhandelingsmacht gebruiken om de hogere kosten te compenseren.

• Respecteer de Fairtrade Living Income Reference Price (LIRP) voor cacao.

Dit houdt een extra betalingen aan boeren in om een leefbaar inkomen te garanderen. Tony’s Chocolonely is het enige bedrijf dat dit grootschalig doet.