Edo van Baars

Waarom zou je duurzaam leven als het alleen maar moeite, tijd en geld kost? Ten eerste: omdat je er een leefbare aarde voor terugkrijgt, best prettig. En ten tweede: omdat het mentale gezondheidsvoordelen oplevert, ook een leuke bijkomstigheid. Wat zijn die mentale voordelen dan? 

Zingeving

Bezig zijn met duurzaamheid kan zin geven. Ondergetekende is niet opgegroeid met religie, maar was soms jaloers op mensen die wel geloven. De westerse liberale, kapitalistische samenleving is op zichzelf geen bron van zingeving. Maar ik kon me niet forceren tot een bestaand geloof, ik voélde het niet. 

Een gevoel van spiritualiteit heb ik wel in de natuur. Een bos kan net als een kerkgebouw religieuze, mystieke gevoelens opwekken. Beide omgevingen overstijgen het alledaagse, door hun tijdloze verschijning. Er zit een spiritueel element aan het waarderen, beleven en beschermen van de natuur. 

Typerend vind ik een uitspraak van een gepensioneerde ambtenaar, actief bij Extinction Rebellion: ‘’ik had een zorgeloos pensioen voor ogen. Nu ik me met klimaatbestrijding bezig ben,is dat anders gelopen. Maar ik voel me wel een rijker mens.’’ 

Werken aan duurzaamheid en de wereld een beetje beter achterlaten geeft een doel in het leven. Het geeft energie om maatschappelijk nuttig bezig zijn te zijn. Het is leuk om anderen positief te inspireren. Met andere woorden: groen doen voelt goed! 

Veel mensen zoeken naar zingeving, werken aan duurzame wereld kan een uitweg zijn. Hiervoor een is een hoopvol verhaal nodig. Wellicht kan Just Enough een aanzet doen? 

Duurzaam doe je samen

Naast een klimaatcrisis wordt er ook wel eens gesproken van een eenzaamheidscrisis^.i Eenzaamheid stijgt wereldwijd, maar met name in welvarende landen. Dit komt door een optelsom van factoren. Door verstedelijking: mensen trekken naar de stad waar sommigen van hen belanden in anonimiteit en constante verhuizingen verzwakken de sociale cohesie in de buurt. Als mensen hulp nodig hebben, stappen ze naar organisaties in plaats van de buren, zoals dat vroeger meer gebeurde. Technologie verbindt mensen over lange afstanden, maar vervreemd buren van elkaar. Onder aan de streep wakkert het eenzaamheid aan. Mensen communiceren liever digitaal dan in het echt, terwijl dit geen bevredigend gevoel van samenzijn oplevert. 

Eenzaamheid speelt niet alleen onder ouderen, maar ook onder jongere mensen. De coronacrisis heeft dit nog eens versneld, omdat we niet meer samen mochten komen. De pandemie is voorbij, maar de toenemende digitalisering zet door. 

Als we ons meer bewust worden van wat voor speelbal we van onze beeldschermen zijn, kan het besef ontstaan hoe waardevol ons offline leven is. Niet omdat dat altijd leuk is, want dat is het ook vaak niet. Maar omdat het beter bij ons als sociale diersoort past. Directe, sociale contacten waren noodzakelijk om te kunnen overleven in tijd van jagers en verzamelaars. Je had elkaar nodig voor voedsel en bescherming. Tegenwoordig helpen sociale contacten ons bij het ervaren van zingeving.ⁱⁱ En houden ons letterlijk in leven, want eenzaamheid blijkt net zo schadelijk voor de gezondheid als roken en alcoholgebruik.ⁱⁱⁱ 

De buurt opruimen en vergroenen verbindt

Met duurzaamheidsacties kan worden bijgedragen aan de bestrijding van beide crises in één klap. Gezamenlijk geveltuinen aanleggen of bomen planten zijn een goed voorbeeld. In mijn ervaring (en dat zeggen anderen ook) is er niets bevredigender dan een paar uur de handen uit de mouwen steken om de omgeving gezamenlijk te vergroenen. Mensen die elkaar daarvoor niet kenden raken gemakkelijk aan de praat omdat ze een gemeenschappelijk doel hebben. Tussendoor en bij een gezamenlijke afsluiting genieten van eten en drinken. Dit soort acties zijn ook een leuke en laagdrempelige manier om je buren te leren kennen. Of denk aan opruimacties met de straat tijdens World Cleanup Day, dat elk jaar in september plaatsvindt. 

Samen duurzaam doen komt ook tot uiting met het delen van spullen, of het nu de boormachine of ladder is. Dat is duurzamer én socialer dan die gereedschappen individueel te bezitten. 

Een gezamenlijk (groter) doel hebben – een duurzamere wereld – kan een flinke stimulans geven. Het overstijgt het alledaagse. Dat ervoeren Middeleeuwse ambachtslieden ook, die bouwden aan een kathedraal waarvan ze de oplevering hoogstwaarschijnlijk niet van mee zouden maken, omdat de bouw vaak eeuwen duurde. 

Rust aan je hoofd

Ondanks dat we welvarender en ouder dan ooit worden, kampen we ook steeds meer met stress, verslaving en depressie.^iv In almaar groeiende steden staan inwoners letterlijk en figuurlijk steeds verder van de natuur. Stedelingen blijken 21% meer kans op een angststoornis te hebben dan bewoners in landelijk gebied. Een 39% grotere kans op depressie en 50% meer kans op schizofrenie. En sociale stress houdt weer verband met de verzwakking van het afweersysteem en overgewicht.^v Stedelingen blijken meer gevoelig te zijn voor sociale druk en verwachtingen dan plattelanders.^vi Hoe kunnen wij – in deze moderne, snelle tijd – weer meer rust aan ons hoofd krijgen? 

Duurzamer en eenvoudiger leven betekent minder consumeren, dus ook minder geld nodig hebben. Het kan de mogelijkheid geven minder uren te werken, daardoor meer vrije tijd te hebben. Je hoeft niet/minder mee te gaan in de ratrace om status te laten zien aan de hand van dure spullen. Hobby’s met een lage CO2 uitstoot geven veelal rust: zoals wandelen, fietsen, samen zijn, lezen, dansen, bordspellen spelen, etc. 

Veel spullen bezitten in een groot huis vergt schoonmaak en onderhoud. Bij wat minder daarvan hou je tijd over voor zaken waaraan je liever aandacht besteedt. Al moet worden gezegd dat er ook mensen zijn die juist door schoonmaken en repareren tot rust komen. Voor het opbergen van spullen heb je een groter en dus duurder huis nodig. De Japanse minimalist Sasaki schrijft: ‘’ze zijn als huisgenoten die niet gezellig zijn en niet meebetalen aan de huur’’. 

Wanneer je onnodige spullen wegdoet, heb je letterlijk en figuurlijk meer ruimte om je te focussen op andere mensen, gezondheid, vrijheid en ontplooiing. Het behoeft geen discussie dat dit de zaken zijn die mensen uiteindelijk het belangrijkst vinden in het leven, meer dan materiële zaken.^vii De focus ligt niet op wat je niet hebt, maar op wat je wel hebt. 

Bronvermelding

ⁱ Hertz, N. (2020). De eenzame eeuw.
ⁱⁱ Keohane, J. (2022). De kracht van onbekenden.
ⁱⁱⁱ Eenvandaag (2018). Eenzaamheid, roken en drinken: allemaal zijn ze dodelijk. Link: https://eenvandaag.avrotros.nl/item/eenzaamheid-roken-en-drinken-allemaal-zijn-ze-dodelijk/
^iv Denys, D (2018). Het is niet normaal om mooi en succesvol te zijn en alles onder controle te hebben. NRC Handelsblad. Link: https://www.nrc.nl/nieuws/2018/09/21/het-is-niet-normaal-om-mooi-en-succesvol-te-zijn-en-alles-onder-controle-te-hebben-a1626090
^v IVN (2014). Beetje natuur, grote invloed. Link: https://www.mieras.nl/schrijven/beetje-natuur/
^vi , SCP (2017). Dorpsleven tussen stad en land. Link: https://www.gezondeleefomgeving.nl/sites/default/files/2019-12/Dorpsleven%20tussen%20stad%20en%20land.pdf
^vii De Jong, O. (2020). De zin van het leven.